Na twee bijeenkomsten over de Bijbelse oorsprong van de sacramenten en over de Heilige Geest en de sacramenten sprak op woensdag 15 juni Mgr. drs. Herman Woorts over de eucharistie in de kunst. De hulpbisschop van het aartsbisdom Utrecht vertelde aan de hand van talloze afbeeldingen over de historische ontwikkeling in de uitbeelding van de eucharistie vanaf de Oudchristelijke tijd. Coördinator diocesane activiteiten Anneke Donkers leidde de avond en heette de deelnemers welkom.

Daarna introduceert bisschop Van den Hende de spreker als docent en deskundige inleider en opent de avond met gebed. Bisschop Woorts begint zijn uitleg met hetzelfde beeld als waarmee hij ook anderhalf uur later zal eindigen: de afbeelding van de Emmausgangers, geschilderd door Rembrandt. “De Heer heeft de Schriften uitgelegd en breekt het brood en daaraan herkennen ze Hem. Het gaat dus om de tafel van het Woord en de tafel van het Brood”, zegt hij.

“Maar eerst een inleidende opmerking”, vervolgt hij. “Het feit dat wij überhaupt christelijke afbeeldingen hebben, is niet vanzelfsprekend. We kennen allen uit de Joodse Wet de geboden. God verbiedt het Joodse volk om afbeeldingen te maken. Ze mogen geen afgoden maken. Soms wijzen mensen ons daarop en vragen: hoe kan het dat de Katholieke Kerk afbeeldingen heeft? Volgens de katholieke traditie is dat niet verboden. Dat heeft ten diepste te maken met Gods menswording. De onzichtbare God is mens geworden en heeft zichzelf laten zien in het Kind van Maria.” En hij constateert: “Gods menswording, de incarnatie, is de theologische grond waarop christenen menen afbeeldingen te mogen maken. Van meet af aan hebben de afbeeldingen een catechetische betekenis gehad voor het merendeel van de mensen dat niet kon lezen en schrijven.”

“Dat is officieel en plechtig vastgesteld in 787 tijdens het Tweede Concilie van Nicea voor heel de Christenheid. De afbeeldingen verwijzen naar degene die afgebeeld is. Onze voorstellingen zijn geen afgodsbeelden, maar ze zijn bedoeld om het mysterie van Gods menswording en de heilswerken van Hem in Christus te verbeelden.”

Daarna bespreekt de inleider aan de hand van afbeeldingen de geschiedenis van de iconografie. Van de verbeeldingen uit de derde en vierde eeuw, waaronder de tekenen van Jezus met de overvloed van brood en wijn bij de broodvermenigvuldigingen en de bruiloft te Kana, tot steeds verder gestileerde afbeeldingen met veel detail. De afbeeldingen laten zien hoe in de loop van de eeuwen de liturgische praktijk was, legt hij uit. Zo kun je eraan zien hoe de altaartafel bekleed werd, hoe deze een retabel kreeg (een schilder- of beeldhouwwerk op het altaar of erachter tegen de muur), en uiteindelijk een hoogaltaar met een tabernakel erop.

Bisschop Woorts wijst daarbij op interessante details, zoals bij een Middeleeuws kersttafereel: “De kribbe waarin Jezus ligt, is een stenen sarcofaag geworden en rust op vier poten, oftewel de kribbe is een altaar geworden. Dat wil zeggen: het Kind in de kribbe is dezelfde als Hij die wij ontvangen vanaf het altaar onder de gedaante van brood.”

Nadat de deelnemers de gelegenheid hebben gehad om vragen te stellen aan de inleider, sluit bisschop Van den Hende de bijeenkomst af. Hij wijst iedereen op het feest van Sacramentsdag dat de Kerk deze zondag viert en nodigt daarnaast alle deelnemers uit voor de Nationale Bedevaart Brielle op 9 juli. De heilige Martelaren van Gorcum stierven vanwege hun geloof in de eucharistie en hun trouw aan de paus.

Op 29 maart sprak prof. dr. Archibald van Wieringen over de Bijbelse oorsprong van de sacramenten. Op 17 mei verzorgde prof. Herwi Rikhof de online inleiding over de H. Geest en de sacramenten.