In het kader van het Jaar van de Sacramenten gaf prof. Herwi Rikhof op 17 mei een online inleiding over de H. Geest en de sacramenten. Ongeveer veertig deelnemers deden mee via Teams, waarvan één groep gezamenlijk vanuit een parochie.

Bisschop Van den Hende heet de deelnemers welkom. Hij opent de avond met gebed en geeft daarna de inleider het woord. De band tussen Jezus Christus en de sacramenten is de eerste en de meest voor de hand liggende, zegt deze: “In de traditie van de Kerk en de theologie wordt dat verband uitgewerkt met behulp van de term instelling: Jezus heeft de sacramenten ingesteld.” Maar aandacht voor de H. Geest en de sacramenten is nodig: “Zonder over die band na te denken en je daarvan band bewust te zijn, mis je een wezenlijk aspect van de sacramenten.”

Binnenkort, op 5 juni, viert de Kerk het feest van Pinksteren. Herwi Rikhof staat stil bij twee schriftlezingen die daarbij horen. Dat is de tekst uit Handelingen over Pinksteren (Handelingen 2). En de tekst over paasavond uit het Johannes evangelie (Johannes 20, 19-23).

“De ene passage is een spectaculaire tekst van de storm, de vurige tongen, het spreken in talen. En de andere is een tekst over Jezus die over zijn opgesloten en angstige leerlingen zijn adem blaast en hen zo de Geest geeft.” Zelf vindt hij de tweede tekst het mooiste, zegt hij. “Ook omdat een van de mooiste gebeden van onze Kerk, de sequentie van Pinksteren (de ‘veni sancte spiritus’, Gezangen voor Liturgie nr. 846), niet gaat over een spectaculaire Geest maar over dagelijkse zaken die slaan op gewone geestelijke zaken en die alle met zonden vergeven te maken hebben.”

Hij citeert twee strofen waarin die werkzaamheid van de H. Geest wordt aangegeven: “Was wat vuil is, besproei wat verdord is, genees wat gewond is. Maak soepel wat verstard is, verwarm wat verkild is, richt wat verdwaald is.” (Lava quod est sordidum, riga quod est aridum, sana quod est saucium. Flecte quod est rigidum, fove quod est frigidum, rege quod est devium.) “Het verband dat Jezus legt in het Johannes evangelie tussen de gave van de Geest - uitgedrukt met het meest gewone dat wij kennen: adem - en zonde en vergeving wordt hier op een mooie en diepzinnige wijze uitgedrukt.”

Hij staat uitgebreid stil bij de definitie van sacramenten die van de heilige Augustinus stamt: een sacrament is een zichtbaar teken van onzichtbare genade. “Sacramenten zijn tekenen van genade, zijn momenten en gebeurens waarop de Geest werkzaam is en aanwezig is”, benadrukt hij. “Sacramenten als tekenen van genade brengen ons in de sfeer van vriendschap met God, in de sfeer ook van kindschap, een sfeer doortrokken van het feit dat God altijd begint zonder voorwaarden vooraf, onverdiend.”

“Sacramenten en genade maken ons gevoelig voor dat andere niveau dat je niet verdiend hebt. Het rijk van God heeft te maken met dat extra”, zegt hij en hij illustreert dit met de parabel van de werkers van het elfde uur. De arbeiders die lang en de arbeiders die kort gewerkt hebben, ontvangen hetzelfde bedrag voor hun werk. Als ze daarover hun beklag doen, zegt de landeigenaar: “Vriend, ik doe u toch geen onrecht? [..] Mag ik soms met het mijne niet doen wat ik verkies of zijt ge kwaad, omdat ik goed ben? (Matteüs 20, 1-15)

“Dat is meer dan rechtvaardigheid”, aldus de inleider. Het gaat over goedheid, vriendschap, liefde, schoonheid, barmhartigheid. En hij zegt: “Het slot van de parabel van de werkers van het elfde uur is alleen maar relevanter geworden omdat we in onze maatschappij allerlei economische termen zijn gaan gebruiken voor zaken die niet strikt economisch zijn, zoals relaties waarin we zogezegd ‘investeren’.”

Deze inleiding was de tweede uit een reeks van drie. Op 29 maart sprak prof. dr. Archibald van Wieringen over de bijbelse oorsprong van de sacramenten. Nu stonden voor Pinksteren de Heilige Geest en de sacramenten centraal. De derde en laatste inleiding is op 15 juni. Dan spreekt in de week voorafgaand aan Sacramentsdag mgr. drs. Herman Woorts, hulpbisschop van het aartsbisdom Utrecht, over de eucharistie in de kunst vanaf de Oudchristelijke tijd

• Voor meer informatie een aanmelden: Online bijeenkomst over de eucharistie in de kunst vanaf de Oudchristelijke tijd (15 juni 20.00-21.30 uur via Teams)