Op zaterdagmorgen 14 november stemden diaconale vrijwilligers en beroepskrachten af op het YouTube-kanaal van het bisdom Rotterdam voor de livestream van de diaconieprijs ‘Brood en Rozen’ 2020. Dit jaar is er geen prijs voor enkele activiteiten, maar mogen álle 74 ingezonden diaconale initiatieven een speciaal Elisabethcertificaat in ontvangst nemen.

“Het is geen normale tijd, vandaar dat we samenkomen via YouTube”, zegt Jan Maasen van het bisdom Rotterdam bij de introductie van de livestream. “De diaconieprijs ‘Brood en Rozen’ maakt zichtbaar wat er aan diaconie gebeurt in ons bisdom. Werk dat vaak in het verborgene blijft. In deze coronatijd ondernemen veel parochies en caritasinstellingen initiatieven om mensen in de eigen buurt of geloofsgemeenschap te steunen. Dit jaar reiken we daarom geen prijs, maar het Elisabethcertificaat uit aan ál degenen achter deze initiatieven. Het is een blijk van waardering en bemoediging voor hun diaconale inzet.”

Kunsthistorica Désirée Krikhaar geeft tijdens de livestream een lezing waarin ze de kijkers meeneemt langs de werken van barmhartigheid en het leven van Elisabeth van Thüringen aan de hand van schilderijen en iconen. “Barmhartigheid kun je op twee manieren invullen”, vertelt Krikhaar aan het begin van haar lezing. “Je kunt passief barmhartig zijn, dan heb je mededogen met mensen die lijden. Je kunt ook actief barmhartig zijn. Dan ontferm je je over deze mensen, dat is barmhartigheid doen.”

Met schilderingen van de zeven werken van barmhartigheid van de Meester van Alkmaar uit het jaar 1504 laat Désirée zien hoe mensen in die tijd barmhartigheid doen door aan armen eten en drinken te geven, kleding uit te delen, zieken te verzorgen, vreemdelingen te herbergen, gevangenen te bezoeken en doden te begraven. “Opvallend is dat je bij elk van deze werken niet alleen armen en weldoeners afgebeeld ziet staan, maar ook Christus kun je terugvinden in de schilderingen. De Meester van Alkmaar wil hiermee uitdrukken dat al deze werken van barmhartigheid geschieden uit Christus’ naam.”

Naast Jezus is ook Maria, de moeder van God, belangrijk in de diaconie. “Zij is een troost voor alle mensen die lijden of bedroefd zijn. Een Russisch icoon uit de 19e eeuw laat zien hoe troost en bescherming uitgaan van God en via de engelen wordt geschonken aan Maria. Gods troost en bescherming brengt zij via de engelen bij de mensen. Ze is een voorspreekster voor de zieken, voedsel voor de hongerigen, kleding voor de naakten, voor de reizenden een toevlucht, voor de zieken genezing en een staf voor de ouderen. Hierin herkennen we opnieuw de werken van barmhartigheid zoals die omschreven zijn in het Evangelie van Matteüs 25.”

Een lichtend voorbeeld van actieve barmhartigheid is de heilige Elisabeth van Thüringen. Ze is een dame van adel die haar hart opende voor de armen. Aan de hand van vele schilderingen vertelt Krikhaar haar inspirerende levensverhaal. Zij doet alles wat in de zeven werken van barmhartigheid wordt gevraagd. “Ze is nederig en doet alles uit naam van God”, vertelt de kunsthistorica. “Ze kleedt zich in lompen om niet op te vallen en naar de armen toe te gaan. Op een schildering zien we hoe haar vorstelijke kroon wordt afgenomen en ze een heiligenkroon daarvoor in de plaats krijgt.”

De heilige Elisabeth krijgt bij haar goede werken veel tegenstand van haar schoonmoeder. Meerdere keren zet de schoonmoeder Elisabeths man Lodewijk ertoe aan om haar te controleren en op de vingers te tikken. Steeds laat God een wonder gebeuren om Elisabeth te beschermen bij het doen van de werken van barmhartigheid. Zo verandert vuil waswater van de zieken in heerlijk geurend rozenwater wanneer Lodewijk de ton opent. De graanschuren van het hof blijven gevuld, ondanks dat Elisabeth ervan uitdeelt aan de armen. En er bevinden zich ineens rozen in Elisabeths schort als ze brood naar buiten smokkelt voor de armen en betrapt wordt. Later, als haar man overleden is, vertrekt ze van het hof en sticht ze een gasthuis in Marburg.

“Al vier jaar na haar dood wordt Elisabeth heilig verklaard door de paus vanwege haar goede werken”, vertelt Désirée. “Elisabeth van Thüringen is een groot voorbeeld voor de caritas. In het museum Boijmans Van Beuningen hangt een schilderij waarop caritas mooi verwoord staat in de onderrand. Daar staat: ‘Verwacht dat ook jou kan overkomen wat een ander gebeurt. Je zult pas geneigd zijn hulp te bieden als je je kunt inleven in de ellendige situatie van wie jou om hulp vraagt.’”

Bisschop Van den Hende ondertekende aan het einde van de digitale bijeenkomst nog twee certificaten van initiatieven op de lijst van liefdewerken. Hij zegt: “Deze Elisabethcertificaten worden verspreid om te benadrukken hoe wij als bisdom een netwerk van liefde zijn. De heilige Elisabeth van Thüringen keek niet weg toen zij met haar koets langs mensen in nood reed, maar zij opende haar hart voor hen. Zo openen velen in onze parochies en caritasinstellingen hun hart voor de noden in deze tijd.”

“De coronatijd maakt dat mensen niet met elkaar concurreren als het om hulp gaat. Daarom dit jaar geen prijs, maar een certificaat. De werken van barmhartigheid gebeuren zonder ophef en vanuit het hart. Al die liefdewerken verdienen het om in het licht gebracht te worden”, legt de bisschop uit. “Uw werken van liefde gaan vooraf aan deze bijeenkomst en hierna gaat uw werk voor mensen in nood door. Laat het Elisabethcertificaat een bemoediging zijn om ons hart open te houden voor mensen in nood en in de geest van Christus te leven, te handelen en samen te werken.”

• Kijk de livestream terug door te klikken op de video hieronder: