Op 24 juli stapten de deelnemers uit het bisdom Rotterdam op de bus voor de Wereldjongerendagen in Lissabon. Bisschop van den Hende reisde met hen mee. De bisschop koos telkens tijdens de WJD-reis een ‘foto van de dag’.

De foto’s werden op deze pagina gepubliceerd. De pagina werd bijgewerkt als er een nieuwe foto van de dag was.

• Lees ook: WJD: Podcast bisdom Rotterdam

De terugreis met de bussen neemt de gehele dag, de avond en de nacht van dinsdag op woensdag in beslag. We vertrekken vanuit onze slaapplek vlakbij Burgos, in het Dominicaans klooster in Caleruega. Aangekomen in de Franse stad Bordeaux vieren we met de jongeren uit de vier bisdommen in de namiddag nog eenmaal gezamenlijk de eucharistie. Dat gebeurt in de basiliek van St. Michael. Indrukwekkend om te zien dat de kerkbanken in deze oude gotische kerk geheel zijn gevuld met de jongeren en begeleiders van onze groepen en dat de priesters en diakens zich verzamelen rond het altaar. Er wordt gezongen, meertalige liederen van de WJD alsook het ordinarium missae in het Latijn.

In de basiliek is gelegenheid om een lichtje aan te steken in het verlengde van ons gebed. Kaarsjes van de WJD naast kaarsjes met een beeltenis van Maria. Zo komt op een bijzondere manier de centrale tekst van de Wereldjongerendagen 2023 nogmaals tot uiting: “Maria stond op en ging zich met spoed” (Lucas 1, 39).

In de avond gingen we opnieuw de bus in om gedurende de nacht door te rijden en woensdag weer in Nederland te zijn. Ik vraag in vertrouwen aan Maria, de moeder van de Heer en moeder van de Kerk, om de deelnemers aan de WJD met haar gebed te blijven begeleiden bij hun opstaan en verder gaan in geloof op de weg van het evangelie.

De bussen vertrekken vanuit Lissabon voor de eerste etappe van de lange terugreis naar Breda, Roermond, Rotterdam en Utrecht. In de avond bereiken we het Spaanse dorp Caleruega, de geboorteplaats van de heilige Dominicus. In een Dominicaans klooster is de laatste overnachting. Daar vieren we in de kapel de eucharistie en gebruiken de maaltijd.

Bij aankomst in het op een heuvel gelegen dorp Caleruega is juist een processie aan de gang door de kleine straatjes. Middenin het dorp staat een groot stenen beeld van St. Dominicus. De tekst op de sokkel van het beeld maakt duidelijk dat men trots is op hun dorpeling Dominicus: “Caleruega aan zijn zoon Dominicus”.

De nacht van maandag op dinsdag werd zeer luidruchtig gevierd door jongeren uit het dorp met veel muziek en dans op het plein bij het klooster. Volgens de heiligenkalender van de Kerk is het namelijk de vooravond van het feest van Sint Dominicus op 8 augustus.

De massale eucharistieviering op het grote veld vormt het einde van de WJD in Lissabon. Een aantal jongeren vroeg mij waar de volgende editie van de WJD zou plaatsvinden. Ik moest het antwoord schuldig blijven, want de paus maakt traditiegetrouw het land van de nieuwe WJD bekend aan het einde van de slotmis. Terwijl veel nationale en ook regionale vlaggen zwaaiend in de lucht worden gehouden, laat paus Franciscus de jongeren uiteindelijk niet langer in spanning en kondigt de stad Seoul aan als plaats van de komende wereldjongerendagen. Het wordt dus Zuid-Korea. Na de zegen door de paus kwamen jongeren en bisschoppen uit Korea met hun nationale vlag op het podium als uitnodiging om naar de volgende WJD te komen in Seoul.

In de loop van zaterdag trokken honderdduizenden jongeren door Lissabon op weg naar het veld waar de grote avondwake zou plaatsvinden in aanwezigheid van paus Franciscus, ter voorbereiding op de zondagse eucharistieviering van 6 augustus, de afsluiting van de wereldjongerendagen 2023. Het veld waar de jongeren verblijven is enorm groot. Slechts in de verte zie je het grote speciaal gebouwde podium met een groot verlicht kruis in de achterwand. Op het veld zijn her en der beeldschermen opgesteld om ook op grote afstand iets mee te kunnen krijgen van de avondwake en de zondagse eucharistieviering.

Staande vooraan op het podium, te midden van andere bisschoppen, viel mij telkens op hoe groot de echo was. Steeds opnieuw galmde het geluid van spreken en zingen geruime tijd na tot diep in de verte. Honderdduizenden jongeren, bepakt met slaapzakken en matjes, blijven na afloop van de avondwake op het veld tot aan de afsluitende zondagsmis op de volgende morgen. Velen markeren hun aanwezigheid met een vlag. Helaas konden uiteindelijk niet alle jongeren een plek vinden op het veld, omdat er veel meer mensen waren gekomen dan verwacht.

Tijdens de Wereldjongerendagen benadrukken we -met paus Franciscus- dat we ons verzamelen rond Jezus Christus en zijn moeder Maria. Op het grote veld bij de openingsviering en ook bij de slotviering op zondag staan daarom goed zichtbaar een groot houten kruis en een icoon van Maria. De ontmoeting met Christus komt ook tot uiting in de momenten van eucharistische aanbidding, wanneer in een monstrans op het altaar een grote witte hostie wordt getoond ter aanbidding.

In het sacrament van het altaar is het Christus zelf, gestorven en verrezen, die bij ons is in de gedaante van brood. In een moment van eucharistische aanbidding kunnen we ervaren dat we als Nederlandse groepen uit verschillende bisdommen, bewegingen en religieuze ordes en congregaties zijn samengekomen rond de ene Heer Jezus Christus, op zijn uitnodiging.

Het was vrijdag op onze Nederlandse locatie bij de aanbidding uitzonderlijk stil, er werd gebeden en er was gelegenheid het sacrament van boete en verzoening te ontvangen. Binnen en buiten de zaal waren priesters met een paarse stola beschikbaar voor dit sacrament. Ik dacht aan Jezus’ woorden uit het evangelie van Johannes: “Niet gij hebt Mij uitgekozen, maar Ik u en Ik heb u de taak gegeven op tocht te gaan en vruchten voort te brengen die blijvend mogen zijn” (Johannes 15, 16).

Ik was mij ervan bewust dat ook op deze vrijdag goede vruchten te zien waren: geloof en vertrouwen, gemeenschapszin, bekering en vergeving, nieuwe kracht en inspiratie om de Kerk van Christus te kunnen zijn ook in onze tijd.

Het onderwerp dat voor de catechese op de tweede dag werd aangereikt door de centrale organisatie in Rome was: sociale vriendschap. Indachtig de opmerking van paus Benedictus dat we als buren niet meteen broeders en zusters zijn, vraagt paus Franciscus dat we vanuit de vriendschap met Christus onze medemensen tegemoet treden in solidariteit en liefde, in ontmoeting en dialoog. Sociale vriendschap vraagt vooral ook in beweging te komen zoals Maria (cf. Lucas 1, 29) en als leerlingen van Christus herkenbaar te zijn door onze liefde en te doen wat de Heer ons zegt (Johannes 2, 5). Na de catechese was er een pauze en vonden gesprekken in groepjes plaats. In alle hoeken van de zaal en ook buiten rond het gebouw zaten zo’n 800 jongeren en hun begeleiders met elkaar te praten en in geloof uit te wisselen.

Overal in Lissabon zijn kerken en kerkruimtes beschikbaar voor de verschillende groepen jongeren. De Nederlandse jongeren staat een grote zaal met toneel ter beschikking onder de kerk van St. Johannes de Britto. De foto laat de zaal zien vanaf het podium. De drie dagen van de catechese kennen een vaste structuur. Begonnen wordt met zingen onder leiding van de meegereisde band en met gebed. Na een korte introductie volgt de catechese door een van de bisschoppen (een kwartier) met uiteindelijk de viering van de eucharistie. De eerste twee dagen wordt de catechese gevolgd door groepsgesprekken en plenaire terugkoppeling. De laatste dag (vrijdag), na de catechese over barmhartigheid, is er eucharistische aanbidding en gelegenheid tot het ontvangen van het sacrament van boete en verzoening. Waar in de ochtend de zaal volstroomt, verlaten de jongeren in de middag weer de zaal om de stad in te gaan voor de grotere internationale activiteiten.

Op dinsdag was de eerste grote eucharistieviering met honderdduizenden jongeren en met als hoofdcelebrant de patriarch van Lissabon. De vele vlaggen laten de herkomst van de jongeren zien uit verschillende delen van de wereld. Centraal in de foto is het WJD-kruis te zien. Dit kruis heeft in de loop van de jaren door de hele wereld gereisd. Het is de gekruisigde en verrezen Heer die de verlosser van de wereld is. Daarnaast is een icoon te zien van Maria met de kleine Jezus op haar schoot. De Wereldjongerendagen laten zien dat we niet zomaar bijeen zijn om elkaar te ontmoeten, maar op de eerste plaats samenkomen rond Christus en zijn moeder Maria. Jezus als de Heer van de Kerk en Maria als eerste leerling. De hele mis bleef het droog, al dreven donkere wolken in een hoog tempo door de lucht. Met deze eucharistieviering is de start gemaakt van de Wereldjongerendagen 2023.

Op weg naar Portugal bezochten onze groepen deze middag het bedevaartsoord Fatima en namen deel aan de internationale mis op het grote voorplein van de basiliek. Opvallend is dat veel jongeren vlaggen meedragen uit hun land van herkomst. In combinatie met de petjes en t-shirts levert dat een kleurig geheel op. Toch ligt niet de nadruk op nationalisme maar men laat zien dat jongeren uit verschillende landen samenkomen en onderweg zijn als leden van de ene wereldwijde Kerk, het pelgrimerende volk van God. In gebed verenigd met Maria, mogen we in beweging komen en groeien in onderlinge eenheid en steeds meer gehoor geven aan de uitnodiging van de Heer die zegt: ‘bekeert u en gelooft in het evangelie‘ (Marcus 1, 15).

De jongeren verblijven in het Portugese bisdom Guarda in gastgezinnen in verschillende dorpen rondom het stadje Covilhã. Van vrijdagavond tot maandagochtend is er een groot aantal momenten van gastvrije ontmoeting en we ondervinden de vreugde van het geloof, dat we ondanks verschillende talen met elkaar daadwerkelijk kunnen delen. In de avond van zaterdag hebben we gevraagd om de eucharistie te mogen vieren in de plaatselijke parochiekerk van Colmeal da Torre. Een flink aantal parochianen was naar de kerk gekomen om samen met ons te bidden en te vieren. Er was vanuit de parochie op het laatste moment ook een koortje georganiseerd. Een eucharistie met Nederlands, Portugees, Latijn en Engels. Naarmate we dichterbij Fatima komen wordt het aantal afbeeldingen van Maria van Fatima talrijker. Aan het einde van de mis hebben we beloofd om voor de parochianen een kaars aan te steken in Fatima.

Na de eucharistie in het Spaanse Burgos begon de busreis naar het Portugese bisdom Guarda. Daar worden de jongeren van de samen reizende bisdommen Breda, Roermond, Rotterdam en Utrecht tot maandag gastvrij in gezinnen ontvangen. In de avond was er een uitbundig feest van welkom met blaasmuziek, Portugese zang en dans in Tortosendo, vlakbij de stad Covilhã. Dit werd gehouden in een openlucht theater in Tortosendo vlakbij de stad Covilhã. In de warme avondlucht sprak de burgemeester een hartelijk woord van welkom, ook de verantwoordelijke priesters en vrijwilligers spraken woorden van welkom en dankbaarheid dat we naar hen toe gekomen waren. Als bisschop mocht ik namens onze groepen uit Nederland onze grote waardering uitspreken voor de gastvrije en verrassende ontvangst, en daarna voorgaan in gebed om de Heer te danken en te vragen om zijn zegen voor de komende dagen in het bisdom Guarda. Er werd gegeten en met elkaar kennis gemaakt. De jongeren werden uiteindelijk opgehaald en naar verschillende naburige dorpen en plaatsen gebracht.

Op onze reis naar Lissabon is ruimte voor nieuwe indrukken en gebeurtenissen en tegelijkertijd nemen we ook onszelf mee zoals we zijn en wat ons bezighoudt. De Schrift spreekt over de oude en de nieuwe mens wanneer het gaat om als mens te bewegen van zonde naar bekering en vergeving, in kracht van Gods liefde en barmhartigheid. In Burgos hebben we een avond van barmhartigheid gehouden met stilte en eucharistische aanbidding, met de kracht van het woord van God en het sacrament van boete en verzoening. Als je je als mens buigt voor God betekent dat niet dat Hij je in je zonde vernedert, maar dat Hij je daadwerkelijk in zijn liefde verheft en dat je zijn barmhartigheid mag ervaren. Van oud naar nieuw. De jongeren mogen weten dat ook na de WJD-reis er bij God altijd ruimte is om vergeving te vragen en te ontvangen. Over nieuwe indrukken en gebeurtenissen gesproken.

Vandaag is in het programma voorzien dat we in de buurt van San Sebastian een stukje lopen van de camino naar Santiago de Compostela. De verschillende bussen van de vier samen reizende bisdommen brachten de jongeren naar het vertrekpunt en waren later bij het eindpunt om per bus verder te reizen naar Burgos. De route wordt aangeduid met gele pijlen. Ook is onderweg steeds een schelp te zien, het symbool van de pelgrims op weg naar het graf van de apostel Jacobus. Het stukje van de weg dat wij liepen was op de helling langs de zee. Er was op de route sprake van klimmen en dalen en ondertussen kwamen er vanaf de zee verkoelende slierten nevel langs de helling ophoog. Het werd een gezamenlijke tocht met onderlinge gesprekken en stille momenten en ook gebed.

In de avond namen we in Lourdes met vele honderden andere pelgrims deel aan de lichtprocessie. Het waaide een beetje langs de rivier en op de esplanade, waardoor het niet meeviel om je kaarsje brandend te houden. Al biddend de geheimen en tientjes van de rozenkrans zag je regelmatig dat opnieuw het licht werd doorgegeven. Ook mijn kaarsje ging meerdere keren uit en weer aan. Uiteindelijk, bij het laatste gebed, met nog steeds een brandend kaarsje besefte ik dat het brandde dankzij het vlammetje van andere pelgrims en dat ook ik in de loop van de processie het vuur heb kunnen doorgeven. Zo was de lichtprocessie beeld van de Kerk als het pelgrimerende Volk van God dat het licht van het geloof ontvangen heeft, mag bewaren en vieren en doorgeven. Het licht van het geloof is een gave van God die we niet alleen voor onszelf mogen houden. In het licht van dit geloof in Christus durven we met Maria zeggen: mij geschiede naar uw woord. Vanuit Lourdes gaan we verder op weg naar Lissabon.

De Katholieke Bijbelstichting (KBS) maakte een klein boekje met de evangelies, in het Nederlands én het Portugees, speciaal voor de Wereldjongerendagen in Lissabon. Op de eerste avond van de reis, in Parijs na de eucharistie en het avondeten bij de Sacré Coeur, kregen alle deelnemers een exemplaar van dit evangelieboekje. Het werd op aanraden van paus Franciscus uitgereikt die zei: “Neemt het evangelie, draag het bij je en lees het elke dag: het is Jezus die met je spreekt!” In deze geest is het belangrijk dat de deelnemende jongeren vanuit verschillende talen met de Heer en met elkaar verbonden zijn door de blijde boodschap van Christus.