Het bisdom Rotterdam heeft een vitaliteitstoets ontwikkeld. De vitaliteitstoets werd aangekondigd in september 2021. De afgelopen periode is er ervaring mee opgedaan in een parochie als pilot. Daarna is de vitaliteitstoets op 16 juni vastgesteld door de bisdomstaf. De vitaliteitstoets is op aanvraag van het parochiebestuur beschikbaar voor parochies in het bisdom Rotterdam. Dat schrijft vicaris-generaal Lex van Deelen in een brief aan parochiebesturen.

Na het proces van ‘Samenwerking Geboden’, dat inzette op meer samenwerking tussen parochies door fusie en federatievorming en tussen pastorale beroepskrachten door teamvorming, is de vitaliteitstoets een nieuw uitgewerkt instrument om vitaliteit te toetsen. Tijdens een vicariaatsbijeenkomst in oktober 2021 zei vicaris-generaal Lex van Deelen over de vitaliteitstoets als werkinstrument: “We kijken vanuit het geloof en hebben beleidsterreinen onderscheiden. Bij elk beleidsterrein worden vragen gesteld voor de parochie en voor de geloofsgemeenschappen.”

De zes beleidsterreinen zijn:

1. Geloof
2. Pastoraat
3. Personeel en vrijwilligers
4. Financiën
5. Gebouwen en begraafplaatsen
6. Besturen en beheren

Deze onderwerpen sluiten aan bij de nieuwe diocesane cursus voor parochiebestuurders die in 2021 voor het eerst werd gegeven en die in september 2022 wordt herhaald.

“Ons geloof brengt ons samen in onze kerken, en van daaruit worden wij als gelovigen de wereld in gezonden. Maar dat kan niet zonder voldoende vitaliteit, van onszelf en van onze geloofsgemeenschap. Hoe kunnen wij daarover nadenken op een manier die ons verder helpt?” aldus vicaris-generaal Van Deelen in zijn brief aan parochiebesturen.

De vitaliteitstoets bestaat uit een aantal vragenlijsten. Bij elk beleidsterrein worden vragen gesteld voor de parochie en voor de geloofsgemeenschappen. Een deel vraagt om een beschrijvend antwoord. Met andere vragen worden cijfermatige gegevens verzameld. Aan het eind van het document zijn bovendien verdiepingsvragen opgenomen om verder over in gesprek te gaan. Per hoofdstuk is ook een verdiepingsvraag aangegeven, om ook bij het verzamelen van gegevens al te kunnen spreken over wat het betekent om te denken vanuit het geloof voorop.

De vragenlijsten willen parochies en plaatselijke geloofsgemeenschappen in staat stellen om op een gestructureerde manier een “selfie” te maken, die een eerlijk beeld geeft van de situatie. Opdat er een vruchtbaar gesprek kan volgen over de vragen: Hoe staan wij ervoor? Hoe denken we er over vijf of tien jaar voor te staan? De vragenlijsten zijn daarmee dus bedoeld als hulpmiddel.

Het proces van het invullen en bespreken van de vragen is een proces van samen op weg zijn als parochie. Daarom is het belangrijk te zorgen voor betrokkenheid van de mensen in de geloofsgemeenschappen. Paus Franciscus zegt dat het de opdracht is voor de Kerk in het derde millennium om synodaal te zijn, om samen op weg te zijn. De paus geeft aan: de wereld waarin wij leven en waarin wij geroepen zijn om lief te hebben en te dienen, die vraagt dat de Kerk samenwerking in alle aspecten van haar zending versterkt.

Het proces van de vitaliteitstoets is te onderscheiden in een aantal stappen:

1. Voorbereiding
2. Constateren (verzamelen van antwoorden en gegevens)
3. Interpreteren (bespreken van de antwoorden en gegevens)
4. Voornemens formuleren (door parochiebestuur en pastoraal team)
5. Daarna stuurt het parochiebestuur een samenvatting van de antwoorden en gegevens met de voornemens aan de bisdomstaf met het oog op een gezamenlijk gesprek als parochie en bisdom

De pilot met de vitaliteitstoets vond plaats in de H. Willibrordusparochie. “Het verzamelen van de gegevens was een behoorlijke inspanning en vroeg de nodige tijd, omdat je rekening moet houden met het ritme waarin werkgroepen bij elkaar komen met wie je de vragen wil bespreken”, zegt pastoor Bouke Bosma hierover. “We hebben als parochie gemerkt dat de vitaliteitstoets goed helpt om het gesprek over de parochie te voeren en een gedeeld beeld van de werkelijkheid te krijgen, zodat je met een zeker draagvlak kunt vaststellen hoe je ervoor staat en uitdagingen kunt benoemen”, constateert hij. “In een vervolgfase willen we als parochie zaken overigens ook nog breed met vrijwilligers en parochianen gaan delen. We denken nu na wat daarvoor een goede manier kan zijn.”