Na de eerste catechese op woensdag 2 augustus over integrale ecologie (door bisschop Hendriks van Haarlem-Amsterdam) hield bisschop Van den Hende op donderdag 3 augustus de tweede catechese voor de ongeveer duizend Nederlandse jongeren. Op verzoek van paus Franciscus ging deze over sociale vriendschap.

Eerst wordt gelezen uit het evangelie van Johannes (Johannes 2, 1-5), waar Maria bij de bruiloft te Kana zegt: “Doe maar wat Hij u zeggen zal.” Bisschop Van den Hende: “Maria geeft hier een belangrijke aanwijzing: ‘doe maar wat Hij u zeggen zal’. Dat betekent dat we wat Jezus tegen zijn leerlingen zegt, de woorden die Hij spreekt voor zijn leerlingen en die ook voor ons bedoeld zijn, mogen volgen.”

“Wat zegt de Heer tegen zijn leerlingen?” vraagt de bisschop. De bisschop bespreekt drie teksten uit het Johannesevangelie om die vraag te beantwoorden: Johannes 13, 14-15; Johannes 13, 34-35; Johannes 15, 9-14. De eerste tekst beschrijft hoe Jezus de voeten van zijn leerlingen wast en zegt: dit heb Ik gedaan om jullie een voorbeeld te geven en opdat jullie dit ook zullen doen. “De voetwassing is een teken van dienstbaarheid”, zegt de bisschop. “De voetwassing betekent dat je door je knieën gaat om de nood van je medemens te kunnen lenigen.”

In de tweede tekst staat: een nieuw gebod geef Ik jullie, jullie moeten elkaar liefhebben zoals Ik jullie heb liefgehad en hieruit zullen allen kunnen opmaken dat jullie mijn leerlingen zijn als jullie de liefde onder elkaar bewaren. “Als wij naar de Heer luisteren en op weg gaan zoals Hij vraagt, dan is dat op de eerste plaats de liefde bewaren en dan kunnen anderen zien dat wij zijn leerlingen zijn”, aldus de bisschop.

In Johannes 15, 9-14 staat: geen grotere liefde kan iemand hebben dan deze, dat hij zijn leven geeft voor zijn vrienden en jullie zijn mijn vrienden als jullie doen wat Ik jullie gebiedt, Ik noem jullie geen dienaars meer maar vrienden, want Ik heb jullie alles meegedeeld wat Ik van mijn Vader heb gehoord. “Wat is dat ‘alles’?” vraagt de bisschop. “Dat is alles wat met de liefde van God te maken heeft. Dat is alles wat met de dienstbaarheid van het koninkrijk van God te maken heeft. Dat is alles waarbij we de Heer kunnen volgen en zo eeuwig leven ontvangen.”

“Paus Franciscus wil graag dat wij spreken over sociale vriendschap”, vervolgt de bisschop. “Dan denk je misschien: sociale vriendschap is een beetje dubbelop, want vriendschappen zijn altijd sociaal. Maar was dat maar zo. Als we spreken over ‘vriendjespolitiek’ is dat een aantal mensen elkaar de hand boven het hoofd houden, maar toch ten koste van veel anderen. En denk aan mensen die vrienden maken om er zelf beter van te worden, uit eigenbelang. De Duitsers hebben daar zelfs een woord voor: ‘Zweckfreundschaft’. Een vriendschap aangaan, omdat je een heimelijk doel hebt dat je daarmee kunt bereiken. Dat is niet de vriendschap die Christus bedoelt. Je hoort mensen ook wel eens zeggen: met sommige vrienden heb je geen vijanden meer nodig, ik hoop dat jullie dat nooit tegen elkaar hoeven te zeggen. Dus niet alle vriendschap is sociaal.”

“De sociale vriendschap die de paus benadrukt, heeft een lange traditie in onze Kerk. Het is de vriendschap die je vanuit Christus aan anderen mag laten zien, de vriendschap die je vanuit Christus mag omzetten naar solidariteit voor de mensen die je ontmoet”, zegt de bisschop. “Het was paus Benedictus XVI die zei: je bent heel gauw elkaars buren en met internet kun je overal kijken waar overstromingen zijn, waar honger is en waar mensen op de vlucht zijn. Maar als je elkaars buren bent, ben je nog niet automatisch elkaars broeders en zusters. Daar is een sociale vriendschap voor nodig.”

De bisschop schetst de geschiedenis van de sociale leer van de Kerk aan de hand van pausen sinds Leo XIII en diens grote encycliek ‘Rerum Novarum’ (1891). Bisschop Van den Hende: “In die encycliek schrijft Leo XIII dat de menselijke waardigheid een geschenk van God is voor ieder mens en dat die waardigheid moet worden gediend. En dat de rijken en de groten der aarde de kleinen en de kwetsbaren moeten helpen om die waardigheid ook te kunnen beleven.”

Na hem hebben verschillende pausen de sociale leer van de Kerk verder uitgewerkt. Leo XIII (1878 - 1903) sprak over vriendschap. Pius XI (1922 - 1939) over sociale liefde. Paulus VI (1963 - 1978) over een beschaving van liefde. Johannes Paulus II (1978 - 2005) over liefde en waarheid. Benedictus XVI (2005 - 2013) over van buren naar broeders en zusters. En paus Franciscus (2013) over dialoog en vriendschap als broeders en zusters.

“Sociale vriendschap heeft dus te maken met dienstbaarheid en verantwoordelijkheid voor de samenleving en voor je medemens vanuit je geloof, vanuit je vriendschap met Christus”, zegt de bisschop. Voor het gesprek in de deelgroepen geeft hij drie vragen mee, waarover na de catechese ook in een panelgesprek plenair wordt gesproken door de bisschop en deelnemers.

“Waar ben je zelf goed in en kun je anderen, die dingen goed kunnen, zien als je bondgenoten op de weg van de sociale vriendschap”, zegt de bisschop. En over sociale vriendschap en gebed: “Alleen vanuit Christus kan die sociale vriendschap de lange adem hebben die God vraagt en daar is gebed voor nodig.”

De gespreksvragen zijn:

1. Waar ben jij goed in als het gaat om sociale vriendschap? Kun je je verheugen over waar anderen goed in zijn?
2. Sociale vriendschap vanuit je verbondenheid met Christus vraagt om gebed. Maak je er werk van om (dagelijks) te bidden?
3. Jezus zegt tegen zijn leerlingen: “jullie zijn geen dienaren meer maar vrienden” (Johannes 15, 15). Wat betekent de vriendschap van Christus voor jou?

Bekijk de videoregistratie van de catechese van de bisschop op katholiekleven.nl.