In het verlengde van het diocesane Jaar van het Woord van God (2020) worden in opdracht van het bisdom Rotterdam nieuwe composities gemaakt voor het zingen van de antwoordpsalm in de liturgie. Marc Schaap en Richard Bot coördineren dit project vanuit het bisdom. Beiden zijn ook betrokken bij de Nederlandse Sint-Gregoriusvereniging (NSGV) voor kerkmuziek. Op 8 oktober wordt tijdens een ‘scratchdag’ een deel van de nieuwe composities ingestudeerd. Marc Schaap geeft uitleg.

“De composities die op deze eerste scratchdag worden ingestudeerd zijn op initiatief van de NSGV aan toegevoegd het project ‘Het Woord van God getoonzet’ van het bisdom Rotterdam. Het zijn antwoordpsalmen voor gemengde koren. Daarnaast worden antwoordpsalmen getoonzet voor midden- en jongerenkoren én voor kinderkoren. Die laatste vormen het diocesane project ‘Het Woord van God getoonzet’. Het gaat in totaal om 21 psalmen. Het is een groot en meerjarig project, omdat elke psalm voor drie koorsoorten wordt getoonzet met een identiek refrein. Binnenkort worden er weer opdrachten uitgezet bij componisten. Ik vermoed dat alle composities over anderhalf à twee jaar gereed zijn.”

“In de uitnodiging voor de scratchdag wordt aangegeven dat het om ‘commune psalmen’ gaat. In principe heeft elke zondag een eigen antwoordpsalm. Maar het is een hele uitdaging, met name voor kinderkoren en de midden- en jongerenkoren, om voor elke zondag een andere psalm in te studeren. Een ‘commune psalm’, en we hebben er 21 gekozen, kan gezongen worden over een langere periode, bijvoorbeeld de hele Advent of de hele Veertigdagentijd, omdat er een tekst is genomen die bij de hele periode past.”

“Het wordt dus eenvoudiger voor de koren om de antwoordpsalm te zingen. Voor de kerkgangers maakt het trouwens niet uit of het een kinderkoor is dat zingt of een midden- en jongerenkoor. Het refrein voor de kerkgangers is namelijk voor de verschillende composities hetzelfde. Dat maakt het meezingen makkelijk. Het ‘commune’ slaat dus op een aantal gemeenschappelijke zondagen in een bepaalde periode in het liturgisch jaar én het is ook gemeenschappelijk in de zin van: voor alle koorsoorten en de kerkgemeenschap die makkelijker mee kan zingen.”

“De 21 antwoordpsalmen zijn uitgekozen voor alle tijden in het kerkelijk jaar, zodat de koren er het hele jaar door zoveel mogelijk aan hebben. De nieuwe composities voorzien vooral voor de midden- en jongerenkoren in een behoefte, omdat er voor deze koorsoort nog niet of nauwelijks antwoordpsalmen zijn getoonzet. In ‘Gezangen voor Liturgie’ zijn natuurlijk alle antwoordpsalmen opgenomen, maar jongere generaties worden niet direct enthousiast van die muziek en de gebruikte vertalingen. De composities volgen vaak wat meer de monastieke traditie met gregorianiserende melodieën. Dat staat ver af van de jongeren en hun repertoire.”

“Bovendien zijn het andere vertalingen dan de vertalingen in het lectionarium (boek met de Schriftlezingen voor eucharistievieringen, red.) die ook wat begrijpelijker zijn. Door in de nieuwe composities de teksten uit het lectionarium te gebruiken, ontstaat meer eenheid van de antwoordpsalm met de andere Schriftlezingen. In de eucharistieviering is de antwoordpsalm een antwoord op de eerste lezing en een verbinding met de evangelielezing. De lezingen staan in een bepaalde relatie tot elkaar en de antwoordpsalm is een soort scharnier daartussen. Inhoudelijk kun je hem daarom ook niet inwisselen voor een willekeurige tussenzang. En ja, ze behoren ook gezongen te worden. Soms wordt de antwoordpsalm in de kerk ook wel gelezen, maar ze zijn echt bedoeld om gezongen te worden.”

De nieuwe composities van de antwoordpsalmen worden gepubliceerd in het ‘Gregoriusblad’ van de NSGV. De componisten die tot nu toe meewerkten aan de composities voor kinder-, jongeren- en middenkoren zijn: Anna van Nieukerken, Aart de Kort, Kris Oelbrandt. Richard Bot componeerde de gemeenschappelijke refreinen bij alle psalmen.

Voor de scratchdag op 8 oktober (9.30-14.00 uur) zijn gemengde koren uitgenodigd. Samen met de Kathedrale Laurentius & Elisabeth Cantorij o.l.v. Marc Schaap en Aart de Kort aan het orgel zullen zij zich de composities die speciaal voor hen zijn gemaakt eigen kunnen maken. Richard Bot, voorzitter van de DISG, leidt de verschillende composities kort in. Op een later moment zullen vergelijkbare dagen worden gehouden voor de kinderkoren en voor de midden- en jongerenkoren.

• Download de uitnodiging voor de scratchdag 8 oktober