Op vrijdagochtend heeft u een catechese verzorgd met als titel: "Maak mij tot een instrument van uw barmhartigheid". Was dit tevoren in Nederland zo afgesproken?

Catechese is een vast onderdeel van de WJD, en wordt verzorgd door bisschoppen die tevoren door de organisatie in Rome zijn gevraagd. De drie bijeenkomsten hebben als basis een aantal grondlijnen die tevoren vanuit de organisatie zijn toegestuurd. In alle taalgroepen komen op de drie ochtenden dezelfde onderwerpen in de catechese aan bod.

Wat was uw startpunt in de catechese en wat wilde u de jongeren meegeven?

Het begin van de catechese lag voor de hand. In onze WJD reis is barmhartigheid de rode draad. Paus Franciscus zegt dat Jezus het gezicht is van de barmhartigheid van de Vader. Jezus Christus en zijn woord van barmhartigheid staan dus centraal.

Barmhartigheid mag dan een kernbegrip zijn in het evangelie, in onze wereld gebeuren er echter vooral dingen die haaks staan op barmhartigheid?

Dat is waar, maar het is niet goed wanneer we als christenen zouden zwijgen over barmhartigheid of dat we een barmhartige levenshouding zouden loslaten. In ons tijdsgewricht, waarin oorlog en terreur diepe wonden slaan, leveren wij een positieve bijdrage aan onze wereldwijde samenleving wanneer wij in ons dagelijks leven steeds opnieuw weten te kiezen voor een weg van barmhartigheid.

Overvraag je daarmee niet jonge deelnemers aan de WJD voor wie het geloof soms niet vanzelfsprekend is?

Veel jongeren groeien op in een milieu waarin geloven en kerkgang met weinig leeftijdgenoten kan worden gedeeld. Op school en tijdens werk wordt er doorgaans weinig over geloof gepraat. Toch kunnen we tijdens de WJD niet voorbijgaan aan barmhartigheid. Als je je geloof in het evangelie werkelijk wilt beleven, dan hoort onlosmakelijk daar een houding van barmhartigheid bij. Jezus zegt immers: wat je aan de minsten der Mijnen hebt gedaan, dat heb je aan Mij gedaan (Mt. 25, 40). Trouwens, je kunt het Onze Vader nauwelijks nog bidden wanneer je niet ook het verlangen zou koesteren elkaar te vergeven.

Een houding van barmhartigheid en de bereidheid tot vergeving zijn wel moeilijk in de praktijk van dit moment. Juist in de dagen in Krakau werd opnieuw een aanslag gepleegd.

Uiteraard gaat tijdens de WJD de werkelijkheid van onze wereld niet aan ons voorbij. Toen het bericht van de moord op de Franse priester bekend werd, ging er een schok door ons heen. Deze priester was nota bene bezig met het vieren van de eucharistie. De bisschop van de vermoorde priester besloot meteen terug te keren vanuit Krakau naar huis. De moord in de kerk in Normandië staat niet op zichzelf. We hebben wereldwijd te maken met een reeks van terreurdaden. Er ontstaat bij veel mensen een gevoel van angst en onveiligheid, en er zijn ook gevoelens van verontwaardiging en boosheid.

Is barmhartigheid dan niet een te grote stap?

Barmhartig zijn is een grote stap, maar die mag je zetten met vertrouwen. Als leerling van Jezus mag je allereerst oog hebben voor de liefde van God voor iedere mens, dus ook voor jou persoonlijk. Je mag zijn liefde en vergevingsgezindheid aannemen.

Vervolgens kun je in vertrouwen verdere stappen zetten, in beweging komen omwille van je medemens. Concrete werken van barmhartigheid zijn waarachtige bouwstenen voor het rijk van God dat een rijk van liefde is.

Het rijk van God lijkt mij nogal abstract. Is dat wel voldoende concreet?

Jezus spreekt in het evangelie meerdere keren over het koninkrijk van God. Het is niet in een atlas aan te wijzen als gebied te midden van andere landen. Het rijk van God heeft te maken met ons hart. Wanneer in de harten van mensen steeds meer de barmhartige liefde van God de overhand krijgt, dan groeit het rijk van God. Ons hart moet dan steeds meer gaan lijken op het hart van de Heer. Naarmate Gods barmhartigheid de toon zet in onze gezindheid (en van daaruit in ons spreken en handelen) dan krijgt onze wereldwijde samenleving steeds meer de contouren van het rijk van God, dat een rijk van liefde is. Paus Paulus VI en ook paus Johannes Paulus II benadrukken dat wij als leerlingen van de Heer geroepen zijn om met onze gaven en talenten mee te werken aan de opbouw van een beschaving van liefde.

Hoe ver moet je daarin gaan?

De barmhartigheid van God is niet een binnenkerkelijk begrip. Het is bij uitstek de gezindheid van God zelf. De liefde en vrede van Christus (gezicht van de barmhartige Vader) zijn bestemd voor alle mensen. Jezus is gekomen om de wereld te verlossen. Niet voor niets dat paus Franciscus aan het einde van dit heilig jaar, op het feest van Christus Koning, de Kerk en de wereld, ja de mensheid als geheel wil toevertrouwen aan de Heer en zijn barmhartigheid.

Tijdens de WJD werd reclame gemaakt voor de Do-cat (nieuw zusje van de You-cat) waarin de katholieke sociale leer voor jongeren wordt gepresenteerd. Het is een instrument om het denken van de Kerk over sociale en maatschappelijke vragen en thema's voor jonge katholieken expliciet op de kaart te zetten. Barmhartigheid is immers ook aan de orde wanneer het gaat om de inzet voor de samenleving vanuit het geloof, met onder meer de visie op de menselijke persoon die naar Gods beeld geschapen is en waarvan de waardigheid nooit geschonden mag worden.

Wat mij bijzonder trof was de ruime aandacht tijdens de avondwake voor de situatie van voortdurende strijd in de wereld. Enerzijds het geweld en de ontreddering in Syrië, anderzijds de persoonlijke strijd van iemand die verslaafd was aan drugs. Paus Franciscus benadrukte in zijn toespraak dat de strijd in Syrië deel moet uitmaken van ons leven en bidden als christenen. We vormen wereldwijd één familie. Het kan dus niet zo zijn dat we pas geraakt worden als er een bom valt in onze eigen tuin. Christus met zijn barmhartigheid is voor ons het centrum. Het is vanuit onze band met de Heer dat aan ieder van ons de opdracht is gegeven om ons hart te openen voor de wereld waarin wij leven en voor mensen in nood, van wie wij de naaste mogen worden, in het licht van Gods barmhartigheid.

Hoe ziet u de Wereldjongerendagen 2016?

Het is een geweldig initiatief van paus Johannes Paulus geweest om jongeren uit de wereldwijde Kerk samen te brengen. Geloven doe je niet op je eentje. We mogen ons verenigd weten rond Jezus Christus, de gekruisigde en verrezen Heer. Paus Franciscus begon zijn eerste toespraak tot de jongeren in Krakau met te zeggen dat Jezus leeft en in ons midden is. Als je in je leven met Jezus op weg gaat, dan moet je bereid zijn om leerling te worden van zijn school van barmhartigheid. De besten van de klas zijn de heiligen, die ons in de school van Jezus' barmhartigheid zijn voorgegaan. Het is daarom dat we op onze reis naar Polen meerdere heiligen als voorbeeld hebben gekregen, zoals de heilige Elisabeth van Thüringen (brood voor hen die honger hebben, zorg voor zieken) en de zalige Titus Brandsma (uit barmhartigheid onrecht verdragen en vijanden vergeven). Over drie jaar zijn de volgende WJD in Panama en ik hoop dat de jongeren elkaar in de tussentijd vasthouden in geloof.