Netwerk van liefde

Vijf tips over hoe je mensen in armoede het beste kunt helpen

Door: Bisdom Rotterdam vrijdag 14 juni 2019

Jacqueline Beekman bij de werkconferentie ‘Armoede en Schulden'. (Foto: E. Jansons)

Inzichten en praktische tip bij de werkconferentie 'Armoede en Schulden'

De cijfers liegen er niet om: één op de vijftien huishoudens in Nederland staat aan het einde van de maand rood, 540.000 mensen verkeren in problematische schulden en 378.000 kinderen groeien op in armoede. “Maar achter deze cijfers zitten mensen van vlees en bloed”, zegt Jacqueline Beekman tijdens haar inleiding bij de werkconferentie ‘Armoede en Schulden’. Deelnemers zijn actieve parochianen die zich inzetten in de diaconie en zijn bestuursleden van parochiële caritasinstellingen (PCI-en). Beekman vertelt hen over de impact van stress die onvermijdelijk ontstaat bij mensen met schulden. “En dan kan iemand heel anders reageren dan je verwacht.”

“Mensen die in armoede leven hebben te maken met chronische stress, omdat ze continu in de overlevingsstand staan”, zegt Jacqueline Beekman, senior adviseur armoede en schulden bij Sociaal Werk Nederland. “In de schuldhulpverlening hoor je wel eens dat iemand niet op komt dagen op een afspraak met een hulpverlener of een ondoordachte uitgave doet. Dat hoeft geen gebrek aan motivatie te zijn. Zo reageert het brein door de chronische stress.”

Ze legt uit dat de stimulus-respons van stress overactief raakt: “Daardoor richten mensen zich alleen nog op korte termijn voldoening, want het voelt op dat moment goed. Ze houden zich niet bezig met morgen, terwijl ze extra kwetsbaar zijn voor de gevolgen van hun keuzes op langere termijn.”

Een ander gevolg van chronische stress is dat de remmende werking van de hersenen verloren gaat: “Je ziet dat mensen die in armoede leven, soms moeite hebben hun emoties te beheersen. Ze doen vaker dingen die ze zouden moeten laten, hebben minder geduld en vinden het moeilijk iets te plannen of organiseren. Een dame vertelde me dat ze elke dag ergens naartoe ging, waarvoor ze twee uur moest lopen. Ik vroeg waarom ze niet met de fiets ging, want ze had een fiets. Het is echt waar wat ik u nu zeg, ze had er niet over nagedacht. Dat is wat stress met mensen doet. Het is gigantisch.”

"Vaak willen we grote successen en resultaten. Maar als je ook de kleine stapjes benoemt die goed gaan, kan iemand daarvan opknappen en meer zelfvertrouwen krijgen."

Hoe kunnen hulpverleners mensen in armoede dan het beste ondersteunen? Jacqueline Beekman geeft enkele praktische handvatten:

  • Wanneer je een brief stuurt, zorg dan dat je de persoon aanspreekt met zijn of haar naam. Gebruik eenvoudige taal en noem de gemaakte afspraken. Er is gebleken dat het woord ‘samen’ een positieve uitwerking heeft, gebruik dat woord in de brief. Om teksten begrijpelijker te maken, kun je werken met tekeningen.
  • Als iemand voor een afspraak komt, zorg dan dat hij of zij de jas kan ophangen aan een kapstok en bied een kop koffie aan. Daarvan is gebleken uit hersenonderzoek dat het de kans op medewerking vergroot.
  • Luisteren, écht luisteren. Veel ervaringsdeskundigen vertellen dat mensen tegenover hen weinig tijd hebben en dat ze hun verhaal niet kunnen doen. Maar luisteren en gezien worden is enorm belangrijk.
  • Vaak willen we grote successen en resultaten. Maar als je ook de kleine stapjes benoemt die goed gaan, kan iemand daarvan opknappen en meer zelfvertrouwen krijgen.
  • ‘Als-dan-gesprekken’ werken positief voor mensen die met schaarste te maken hebben. In die gesprekken bespreek je samen een noodplan. Het werkt stressverlagend voor diegene om te weten dat als iets fout gaat, er een noodplan is.

Weten wat chronische stress doet met mensen die in armoede leven, is volgens Jacqueline Beekman van groot belang voor hulpverleners, zowel professioneel als vrijwillig. Ze beveelt het boek ‘Schaarste’ aan om te lezen, van de onderzoekers Sendhil Mullianathan en Eldar Shafir. Daarin staat uitgelegd hoe het brein reageert van iemand die in de schulden zit.

Een deelnemer vraagt of de hersenen die door chronische stress zijn aangetast, ook te herstellen zijn. Beekman: “Ja, maar het vraagt wel een intensieve aanpak. Als iemand ander gedrag moet aanleren, duurt dat gemiddeld vijf jaar, terwijl in de schuldhulpverlening een traject gemiddeld drie jaar duurt. Ik zie dat veel mensen na zo’n traject weer in hun oude patronen vervallen. Nederland geeft 11 miljard per jaar uit aan schuldhulpverlening. Slechts 1 miljard van dat bedrag, zorgt ervoor dat mensen schuldenvrij blijven. Nu we deze informatie over de impact van stress op de hersenen hebben, kunnen we ons afvragen of we in Nederland wel het juiste doen.”

In het tweede deel van de werkconferentie gaan de deelnemers in kleinere groepen uiteen voor de verschillende workshops. Carla van der Vlist is directeur van de vereniging SchuldHulpMaatje Nederland. Deze vereniging is opgezet vanuit de kerken en vormt landelijk en lokaal netwerken met burgerlijke gemeenten en organisaties. Het doel is om mensen met schulden vroegtijdig te bereiken en zodanig hulp te bieden dat zij blijvend uit de schulden raken.

“Er rust nog altijd een groot taboe op het hebben van schulden, omdat het voor mensen voelt alsof het hun eigen schuld is”, zegt Carla van der Vlist. “Het is heel belangrijk om dat taboe te doorbreken en schulden bespreekbaar te maken. Iedereen kan het overkomen. We zien het vaak gebeuren bij een life-event, bijvoorbeeld als iemand werkloos wordt of bij het overlijden van een partner. Door incasso’s lopen de schulden dan snel op.”

Tachtig procent van de mensen vindt ons online. Er komen soms mailtjes binnen om drie uur ’s nachts van mensen met problemen. Ook jongeren zoeken online naar hulp bij schulden.

De meest gestelde vraag van de deelnemers aan de workshop is hoe je mensen die in de schulden zitten, kunt vinden om hulp te bieden. Van der Vlist: “Tachtig procent van de mensen vindt ons online. Er komen soms mailtjes binnen om drie uur ’s nachts van mensen met problemen. Ook jongeren zoeken online naar hulp bij schulden. We hebben testjes op de website staan die ze kunnen invullen om te ontdekken of ze hulp nodig hebben. Daarna gaan ze door naar het live-contact met hulpverleners die daarvoor getraind zijn.”

“Een andere manier om mensen te bereiken is door een postcodecheck te doen via eerstehulpbijschulden.nl. Daar zie je op postcode-niveau het risico op schulden. Met die informatie kun je bijvoorbeeld gericht flyeren in bepaalde straten.”

De werkconferentie vond plaats op 5 juni bij de Adelbertkerk in Delft en werd georganiseerd door de Diocesane Caritas Instelling (DCI) en het bisdom Rotterdam, in het Jaar van de Roepingen. De ondersteuning van mensen die te kampen hebben met armoede en schulden is een belangrijk onderdeel van het diaconale werk. Die diaconale inzet is een concrete manier om te bouwen aan een netwerk van liefde, waartoe wij als christenen geroepen zijn.

Deel dit item

Blijf op de hoogte!

Schrijf je in voor onze tweewekelijkse nieuwsupdate en mis niets.

Blijf op de hoogte!

Schrijf je in voor onze tweewekelijkse nieuwsupdate en mis niets.

Aanmelding aan het verwerken
Er is iets fout gegaan bij het aanmelden
Bedankt voor je aanmelding
× Deze popup niet meer weergeven